Auteur: Marjan en Carry

Wat gaan we doen op deze laatste vakantiedag? We lopen een rondje over de markt. We zuigen alle beelden nog een keer op: de kraampjes met gedroogde vis, de verse vis, alle soorten fruit, de geslachte kippen, thanaka, het is zoveel. De geuren die erbij horen. En dan, als altijd, de doorsteek naar een gouden stupa. We kijken er al lang niet meer van op. We gaan even zitten voor koffie, bij een stalletje op de markt. De krukjes zijn lager dan die van groep 1 van de basisschool. We zitten op ons gemak, pakken er digitaal een Volkskrantje bij. Een contrast met de wereld om ons heen. We wandelen door, de stroom mensen blijft verbazen. Alles loopt door elkaar, een vrouw met een schaal watermeloen op haar hoofd, een monnik in oranje met een mobieltje, een fietstaxi, een pickup vol bananen, stromen voetgangers. Het verkeer stagneert, een handkar wordt uitgeladen. Mensen kijken of ze er tussendoor kunnen, geen getoeter, een beeld van een olifant torent er bovenuit, het gaat relaxt.

We pakken nog één keer de fiets. We gaan lunchen aan de Irriwaddy. Het water staat al heel wat lager dan toen we hier vier weken geleden waren. De rommel op de kant zien we niet meer, we genieten van het rommelige beeld van bootjes, huisjes en natuurlijk de was die overal te drogen ligt. Dan fietsen we de stad in op weg naar een massage. We worden nog een laatste keer verrast door een bijzondere boeddha, een skinny boeddha met lange wimpers, een beetje manga en een beetje kubisme, Myanmar blijft fantastisch.

Vandaag is onze laatste echte fietsdag. We fietsen terug naar Mandalay. Het eerste stuk gaan we door Pyin Oo Lwin, we komen weer langs de botanische tuin. Op maandagochtend vroeg is het daar heel wat rustiger dan toen we hier zaterdag waren. Na een paar kilometer op een wat grotere weg, met de nodige vrachtwagens, gaan we linksaf. Er is maar een weg links, met een mooie boog er boven en wat richtingbordjes erbij. Die loopt dus dood bij een tempelcomplex, het blijft boeddhistisch Myanmar. Maar waar is dan de afslag? Het blijkt een onooglijk smal weggetje te zijn. Het bordje 0 km geeft vertrouwen, dat is het begin van iets, dus hier slaan we af. De weg is heuvelachtig, smal en loopt door het groen. Eigenlijk is het een ander type begroeiing dan we tot nu toe gezien hebben, wat ruiger, wat steviger. De weg wordt steiler, we moeten nog even flink aan de bak. We passeren wat tuinbouw, allerlei soorten groenten, bloemen voor boeddha. We passeren een schooltje, horen het geluid van kinderen die een les opzeggen. Dan komen we bij de Asian Highway, maar bij de baan met de verkeerde rijrichting. We steken door via de middenberm, dat is even flink sjorren om de fietsen omhoog te krijgen. Dan serieus afdalen, tussen het doorgaande verkeer. Gelukkig is het niet zo druk als zaterdag, al zijn er aardig wat vrachtwagens op de weg. En hoe doe je dat in een haarspeldbocht? Eigenlijk gaan wij sneller dan zo’n oude bak, maar ga je er links langs of rechts, in de buitenbocht of binnendoor? Of glip je met de brommers mee of doe je maar gewoon als de rest van het verkeer, er achter blijven? Carry weet het wel, ik heb twijfels. 

Een volgend deel van de route is stoffig, heel stoffig. Niet alleen vanwege wegwerkzaamheden, maar ook omdat er grindgroeves langs de weg liggen. Het stof stuift, het verblindt haast, onze ogen tranen ervan. Het zit tot in mijn oren. En ook hier wonen mensen langs de weg. Het stof ligt als dunne sneeuw op hun huizen, op de randen van de grote bladeren van de teakbomen. Je wilt je niet voorstellen hoe het er hier uit ziet als het echt droge tijd is.

We mogen afslaan, een stuk Birmees asfalt voert ons langs een kanaal. Deze route lijkt een soort van samenvatting van alles wat we in Myanmar gefietst hebben. Hier staan houten huisjes langs de weg, wassen mensen in het kanaal, er komt een kar voorbij, mensen groeten. Bij een grote boom staat een kastje voor de lokale nats, er staan waterpotten voor de dorstige passant. We willen het allemaal nog één keer zien, zo’n laatste fietsdag maakt toch een beetje weemoedig. Een dorpje. We stoppen voor cola, de tv knalt de Birmese gtst-variant door de ruimte. Het laatste stuk naar Mandalay gaat langs de rijst, mooie groene velden, over een hol weggetje met geel bloeiende acacia’s. Nog even een selfie. Dan is daar het bord, welcome to Mandalay, city of the golden hill. We rijden de stad in. We realiseren ons dat het verkeer ons geen moeite meer kost, we trappen gewoon lekker door, ook in de stadsdrukte. Langs de lange paleismuur, daar is het hotel. We zijn er weer, na 1000 kilometer. Geen selfie dit keer, we willen een foto met onze stoffige fietsen en bagage. Helaas heeft de portier geen vaste hand van knippen. Het maakt niet uit. We zitten aan de rand van het zwembad, tevreden, blij en niet eens echt moe.

We gaan het week-end naar Pyin Oo Lwin, voorheen Maymyo, de stad van kolonel May. Gesticht in 1896, een lokatie van het koloniaal Engels bestuur om de hitte van Mandalay te ontvluchten. Voor dat klimaat moet je omhoog, tot ruim boven de 1000 meter, en een flink eind voorbij Mandalay. Met Asian Highway 14 is de afstand vanaf Sagaing rond de honderd kilometer, met kleinere wegen beduidend langer – en onderweg geen hotels te vinden. Dus regelen we een pickup voor de weg erheen. De fietsen gaan keurig achterin en voor een goede oppas is ook gezorgd. 

Het is een drukke route. Niet verbazingwekkend, het is de doorgaande route naar China. We realiseren ons dat China hier wel heel dichtbij ligt. Maar nee, we gaan geen uitstapjes maken, ons visum staat dat niet toe. Waarbij sowieso de vraag zou zijn of het ons toegestaan zou zijn in dat gebied te reizen.

De Asian Highway is een flinke vierbaansroute, waar het naar beneden rijdend verkeer over grote stukken een andere route volgt dan wij. Ook hier zijn wegwerkzaamheden volop bezig. De cabine van de pickup ruikt naar diesel en stof en naar de lelies, die in een ketting aan het boeddhabeeldje onder de spiegel hangen. Wat valt verder te zeggen over zo’n rit? Het blijft gek om rechts te rijden met een chauffeur die rechts zit, ik betwijfel hoe goed zijn overzicht van de weg is, vanuit die positie. Maar hij heeft een goede claxon, die hij in geval van twijfel weet te gebruiken. Het is ook grappig, we realiseren ons dat de weg vanuit de auto spannender en moeilijker lijkt dan wanneer je het gewoon op de fiets doet. 

Langs de militaire academie, ‘the triumphant elite of the future’, rijden we de stad in. Hier voelt het weer als voorjaar, met strak blauwe lucht, een zonnetje en toch een fris windje. Er zijn wat koloniale Engelse gebouwen overgebleven, een Anglicaanse kerk en er rijden koetsjes voor het gevoel van vroeger. De maat van de wegen past bij het Engelse platteland. De begroeiing ook. Zó dat het ineens weer verbaast als alle borden in het Birmees zijn. 

De nationale botanische tuin in Pwin Oo Lwin is een must-see, dus gaan we erheen. Met ons doet elke weekend-vierende Birmees dat. Het is druk met bezoekers als in een combinatie van Efteling en Keukenhof, één groot feest van selfies-makende stelletjes, voetballende kinderen en picknickende groepjes. Maar daar waar de lokale planten zouden moeten staan is het onderhoud achterstallig en is de helft van de bordjes verdwenen. 

Op zondag een rondje door de stad fietsen levert verbazingwekkend veel verschillende gebedshuizen op. Natuurlijk bestaat de meerderheid uit boeddistische tempels, maar daarnaast een Anglicaanse kerk, een katholieke kerk, diverse moskeeën, een Chinese tempel en een Hindoetempel. De laatste geeft absoluut het mooiste plaatje.

Kyaukse is weer zo’n plaats die amper op de toeristische kaart staat. Toch wonen er ruim 50.000 inwoners, heeft het een heuvel vol tempels en stupa’s en een van de oudste tempels van het land, Tamoke Shwe Gu Gyi. Deze laatste is voor ons de ontdekking van vandaag. In de voorlaatste versie van Lonely Planet wordt het complex niet genoemd, de laatste versie van Lonely Planet meldt dat een bezoek een uitdaging is omdat de tempels afgelegen liggen en Engelse uitleg ontbreekt. Gelukkig staan de GPS-coordinaten vermeld en hebben wij een fiets. Dat wordt dus een tochtje over een achterafweg door de rijstvelden en langs lokale handwerkplaatsen.

Tamoke Shwe Gu Gyi is pas in de jaren ‘90 van de vorige eeuw opgegraven. We hebben foto’s gezien dat het daarvoor gewoon een zandhoop met een stupa was. Het complex is ruim 1000 jaar oud. Nu zijn ze er zuinig op. Dat blijkt uit de grote, lelijke stalen overkapping. Een beetje jammer als je mooie foto’s wilt maken. De buitenkant van de tempel is versierd met mooi gedetailleerd stuc- en beeldhouwwerk. Binnen in natuurlijk boeddha’s. Een, of eigenlijk drie, springen eruit, drie boeddhabeelden in elkaar, als een Russissche matroeshka. Geen van de bordjes erbij is voor ons te lezen maar de dame naast ons geeft aan dat deze beelden 800 en 900 jaar oud zijn.

We fietsen op ons gemak terug naar de stad. Bij een afslag met goed asfalt gaan we op de bonnefooi rechts. Puur toevallig stuiten we op een oude tempel met twee boeddha’s in elkaar. Ook hier aardig wat lokale bezoekers, maar hoe de plaats heet blijft voor ons een raadsel. Zelfs Google Earth herkent het niet.

Vanuit het hotel is een indrukwekkende Boeddha op de heuvel te zien. In de schemering wandelen we ernaar toe. Van dichtbij is het beeld kolossaal, Marjan verdwijnt in het plaatje.

Vandaag is het Tazaungdaing. Dit is het festival of lights, de volle maan aan het eind van het regenseizoen, een officiële vrije dag. Alle giften, cadeaus en geldboompjes voor kloosters die we de afgelopen dagen gezien hebben, maken  deel van uit van dit festival. Voor kinderen is Tazaungdaing een soort Sint Maarten. Ze vullen het hier alleen iets anders in, door met een touwtje over de weg het verkeer tegen te houden in de hoop dat ze wat kleingeld krijgen. Helaas voor hen hadden we dat niet snel door. Al snapten we het wel iets beter dan dat Vlaamse stel, dat we tegen kwamen en die het zagen als een staaltje van corruptie ‘ze laten je pas door als je betaald hebt’.

Wij begonnen onze dag wat weemoedig, het is een van onze laatste echte fietsdagen. Onvoorstelbaar dat het al bijna voorbij is, we zijn nog lang niet uitgefietst hier. Onze route vandaag voert al naar het gebied rond het vliegveld. Terwijl boven ons hoofd een vliegtuig laag over komt passeren we wat ossenwagens. Het voelt of we in twee eeuwen tegelijk zijn. Bij een grote stupa denken we een koffietentje te zien. Dat zit toch iets anders in elkaar. Er is een grote bijeenkomst, met een groep vrouwen uit Mandalay, die voor Tazaungdaing de tempel bezoeken. We mogen binnen komen, krijgen thee en zoet. We bekijken elkaar met verwondering en maken foto’s. Helaas belemmert het taalprobleem een echt gesprek – al doen foto’s van de kinderen het altijd erg goed. 
We fietsen door en komen in het gebied van  de oude hoofdsteden. De diverse dynastieën hebben overal verspreid hoofdsteden gehad en er is nog het nodige van te zien. We passeren mooie oude stupa’s, in diverse graden van verval. De koningsweg van de laatste koning van Ava (1820) leidt ons naar Inwa. Lonely Planet omschrijft Inwa als ver weg van de stadsdrukte van Mandalay. Nou, dat geldt wellicht op andere dagen, maar niet op Tazaudaing. Nu lijkt het of heel Mandalay op de brommer of met een paardenkoetsje oude kloosters en paleizen bezoekt. Het is mooi, maar druk, heel druk. We kijken tot ons hoofd vol is. Dan is het genoeg. We pakken de pont naar de overkant van het water. Het is een smalle boot waar makkelijk twintig mensen inpassen. Met onze fiets staan wij dwars op de voorplecht. We knijpen de rem vast en hopen dat de rivier rustig is. 

Op een dag is er een goede weg naar Mandalay. Een tweebaansweg met aan twee kanten een brede berm. Maar vandaag is het die dag nog niet, in elk geval niet tussen Ywa Ngan en Myo Gyi. Vandaag is het leven nog anders. 

We starten de dag met een goed lokaal ontbijt, inclusief miesoep Shan-style, watermeloen, thee en koffie.Het eerste stuk fietsen we omhoog. Er zitten wat haarspeldbochten in en we moeten aanpoten. Na 11 kilometer zitten we op 1485 meter hoogte en zijn we 247 meter gestegen. Dan begint het grote naar beneden fietsen. Met haarspeldbochten. Spectaculaire beelden. En een niet zo denderende weg. Het wordt nog mooier. Onverhard, stenen, stuiteren, langzaam naar beneden en ondertussen genieten van het uitzicht. Bergachtig. Bomen. Op de weg kijken. Grote vrachtwagens die in wolken diesel langzaam omhoog kruipen, de weg zit vol gaten, we knijpen in de remmen en blijven knijpen tot het zweet ons in de handen staat. Het gaat langzaam. Beneden ons zien we de weg, met veel bochten slingeren we er langzaam heen. De weg verdwijnt in de mist, komt er aan de andere kan met zon weer uit. Ik stop voor een foto, ik wacht tot ik Carry ver beneden me zie om te knippen. Langzaamaan en al stuiterend dalen we. Berghellingen vol bos, zonnetje, we genieten. Fijn dat het recent geregend heeft, dat beperkt het stof. Maar nog zit alles onder. Na ruim tien kilometer begint het traject waar de weg al klaar is. Of in elk geval bijna, steeds liggen weer trajecten open, steeds als we net vaart maken. Het blijft een avontuur. 

Van Pindaya naar Mandalay is ongeveer 240 kilometer. Dat is voor de gemiddelde toerist niet ver genoeg voor een tussentijdse overnachting. Voor een fietser met bepakking is dat anders. Al zullen er best fietsers te vinden zijn die dit in een keer fietsen, wij rekenen ons daar niet bij. Vandaar dat we vannacht overnachten in Ywa Ngan. Ons gidsje zegt dat er één hotel is en Lonely Planet zegt helemaal niets over Ywa Ngan. We zijn benieuwd.

Het hotel, of beter motel, zit langs de hoofdweg. Nu is de hoofdweg wat bij ons een B-weg zou zijn, dus dat is prima. De teceptie is bemensd door twee ardige heten die geen van beiden Engels spreken, maar wel snappen wat we bedoelen. Dat gaat dus ook soepel. Het hotel bestaat uit een aantal rose geverfde bungalows. Wij krijgen nummer 1, met airco. Op deze hoogte, 1275 meter, hebben we die niet nodig. Het is een prima kamer, met douche en minibar. De douche heeft warm water en de minibar koud bier, wat wil een mens nog meer? Wifi zou wel handig zijn, maar dat is er niet. Ook stroom zou fijn zijn. Die is er wel, dan toch niet, dan via een generator. Die stroom zorgt ook voor de veelkleurig knipperende kerstverlichting langs ons terrasje. 

We laten onze fietsen buiten staan, we hebben ze met een grote ketting aan elkaar gezet. Dan horen we gerommel. De jongen van het hotel is aan het rommelen met een extra ketting. Tja, als dat hier nodig is, geen probleem, dan gaan de fietsen in de badkamer. We hebben toch al gedoucht. 

Het hotel heeft geen restaurant, dus gaan we ergens in het dorp eten. We krijgen het advies om een stuk verderop aan de linkerkant van de weg te gaan eten. Hoera, Google kent die plek ook, dus het zal wel kloppen. Het eerste bierstation dat we zien passeren we, dat is niet de plek die we zoeken. De tent waar we uitkomen is ook een bierstation, van een andere lokale brouwer. Dat betekent dat er bier op tap is, lekker. Ze hebben gelukkig een tweetalige kaart. Dat is prettig, dat behoedt ons voor de ‘fried intestines’ en andere lokale specialiteiten. Verder is het een erg lokaal restaurant, dat betekent ook veel lokale (rochel)geluiden. 

We fietsen door landbouwgebied vandaag. In Nederland zou je het misschien platteland noemen, maar met meer dan 1000 hoogtemeters is dat hier geen juiste benaming. Het eerste deel van de route fietsen we dezelfde weg terug, als toen we naar Pindaya kwamen. Van dat stuk herinneren we ons vooral dat het zo lekker naar beneden ging, dat is dus nu even aanpoten. Toch is het grappig, eigenlijk moeten we bekennen dat we van het traject van de heenweg niet zo veel herkennen. Het is heerlijk fris weer, 19 graden, strak blauwe hemel en de rijp ligt nog op het gras. Een boer ploegt met ossen zijn veld, lekker die geur van verse rode klei. Er stopt een auto met toeristen, ze kijken naar de theestruiken. Verderop buitelen wat witte mensen uit een bus om een ploegende boer op de foto te zetten. 

Het is oogsttijd. Vooral kool wordt geoogst. Er staan ossenkarren langs de weg, opgetast met kolen. Ze wachten op een vrachtwagen. Verderop gaan de kolen direct van het veld de vrachtwagen in. Ze worden met zorg gerangschikt. Het blijft de hele dag zo, zelfs als we geen kool meer op het veld zien, worden we nog ingehaald door vrachtwagens vol kolen. Verderop wordt rijst geoogst. De aren worden gesneden. Daarna slaan ze de korrels eruit. Als je langs fietst voel je de grond trillen. Er staan ossenkarren klaar om de oogst af te voeren. De ossen zijn uitgespannen en vreten wat in de berm staat. Op het veld staat een traditioneel parapluutje, een vrouw met een baby zitten in de schaduw. 

We fietsen over een goede weg. Aan beide kanten staan grote eucalyptusbomen. In de schaduw is het fris. Om de bocht worden we verrast. Op een berg zien we zeven boeddha’s staan. Metershoog, de mensen die we zien reiken nog niet eens tot halverwege het voetstuk. Aan de buitenste twee wordt nog gebouwd. De helling staat vol stupa’s. Google weet dat de locatie Main Ma Ye Thakinma Taung heet. Lonely planet kent de plek niet – of schrijft het anders. Het ziet er gaaf uit. We kijken van een afstandje, we zijn nog niet halfweg. We fietsen door, bij de volgende bocht klinkt muziek. Hier staan mensen te collecteren, we denken om de tempel af te bouwen. Bij de volgende collectepost, door leerlingen van een school, stoppen we. De bovenmeester moedigt ons aan om wat te geven. Voor we het dorp uit zijn passeren we vier posten, allemaal met muziek en aanmoedigingen. Voor ons fietsers lijkt het een beetje op de halve marathon in Zwolle. 

We lunchen. We hebben 732 hoogtemeters gehad, een bord mie is welkom. Natuurlijk krijgen we er groene thee bij, en een kommetje soep. Dit keer zelfs een toetje van geroosterde bonen en gefermenteerde theeblaadjes. Op het moment dat we op willen stappen worden we aangesproken door eenNieuw Zeelander. Hij heeft een fietsreisbedrijf in Mandalay. Leuk om even te praten. We vragen om advies. We willen een paar dagen extra fietsen maar weten niet precies waar. Vooral het aantal beschikbare hotels is een belemmering. Hij suggereert Maymyo, maar we zien later dat dat wel heel veel hoogtemeters zijn.

Het laatste stuk is niet zo spannend. Net als we last krijgen van een lunchdip, komt ons een optocht tegemoet van pickups met muziek. Ze zijn opgetuigd met geldboompjes, er dansen mensen omheen, en de luidsprekers knallen muziek over straat. Er worden snoepjes uit een auto gegooid, iedereen zwaait en lacht, het is een groot feest. Het lijkt dat ze op weg om ergens hun giften te brengen, maar waar? In de loop van de avond keren ze terug naar huis. Vanuit ons hotel horen we ze langs komen, de auto’s zijn leeg, maar de muziek is niet zachter gezet.

Tenminste 8094 boeddha’s staan er in de grotten boven Pindaya, en we fietsen niet verder vóór we er tenminste een deel van hebben gezien. Dus wandelen we vandaag naar boven. Aan het eind van de straat staan wat stupa’s en daar kun je naar boven. We kiezen voor de trap, een lekker steile directe route. Onderweg deze keer geen pagodes om even te pauzeren, gewoon doorstappen. Dat is makkelijk, we zitten op 1250 meter hoogte, dus het is niet zo warm. Dan staat er een bordje schoenen uit, de laatste 130 treden gaan we op blote voeten. We komen in een grote hal. Daar moeten buitenlanders nog een kaartje kopen en voor het archief hun land van herkomst opgeven. Dan lopen we de grot in, hier zit een overweldigende hoeveelheid boeddha’s. Waar je ook kijkt, tussen de druipsteen bij het plafond, op de grond, tegen de wanden. De grote zaal is helemaal gevuld, je kunt er in smalle gangetjes tussen door lopen. Een betegeld pad leidt naar de volgende zaal, daar is het beeld hetzelfde. Voor elke boeddha staat een kaartje met de sponsor en een jaartal. De jaartallen die we kunnen lezen zijn vooral uit deze eeuw. Het schijnt dat er ook oudere boeddha’s staan, dat het terug gaat tot de 18e eeuw. We verbazen ons over het Thais politiecorps dat hier een boeddha heeft, een familie uit Australië, een bedrijf uit Mandalay. Lonely Planet beweert dat er ook een Nederlandse boeddha tussen staat, maar die hebben we niet gevonden. Het staat helemaal vol. Aan het hoge plafond groeien nog wat stalagtieten. Wie niet claustrofobisch is kan zich door een klein gat in de rots wurmen om in alle rust te mediteren. Want hier is het niet rustig. Er lopen veel mensen foto’s te maken. Kinderen proberen de echo. Het past niet helemaal bij het beeld van een pelgrimsoord.

Met een hoofd vol boeddha’s wandelen we weer naar beneden. Dit keer langs een glooiend overdekt pad. Het is slecht onderhouden. Dat neemt niet weg dat ook hier, tussen oude, vervallen stupa’s, gebouwd wordt aan nieuwe stupa’s. Wat verderop staat een klooster. We drinken koffie met uitzicht op het beeld van de spin. Dit is de spin die ooit zeven prinsessen met haar web in de grot vast hield. Gelukkig heeft een dappere prins de spin met een pijl gedood. Hij schijnt toen ‘Pinku ya-pyi’ geroepen te hebben, ‘ik heb de spin’. Daar is in de loop van de tijd de naam van het dorp, Pindaya, uit ontstaan.